Lawiny śnieżne: w jaki sposób ich unikać?

W większości europejskich gór mamy dostępne wysokiej jakości “prognozy lawinowe” dla konkretnych pasm. Wystarczy zajrzeć na stronę TOPRu, by w kilka minut poznać fachową ocenę obecnej sytuacji w Tatrach. Chcecie informacji o Alpach? Nic prostszego, zaglądacie na avalanches.org i po kolejnych kilku minutach będziecie mieć cyferkę wskazującą na aktualny stan zagrożenia lawinowego w wybranym paśmie.

I na tym można by skończyć niniejszy poradnik. Niestety rzeczywistość jest dużo bardziej skomplikowana, a statystyki wypadków lawinowych wskazują, że tak ogólna wiedza nie wystarcza do dokładnego oszacowania lokalnego zagrożenia lawinowego.

Skala ryzyka lawinowego

Zacznijmy od smutnej prawdy, że zagrożenie lawinowe istnieje zawsze kiedy na stokach leży grubsza warstwa śniegu. Nigdy nie wykluczycie ryzyka związanego z lawinami. Jeśli będziecie dostatecznie często chodzili po zimowych górach to zgodnie ze statystyką, najprawdopodobniej zostaniecie porwani przez lawinę. Ale nie o tym w dzisiejszym poradniku 😉

Skupmy się zatem na minimalizowaniu ryzyka lawinowego. Dlaczego oceny ryzyka publikowane przez służby górskie nie zawsze się sprawdzają i najwięcej wypadków zdarza się przy II stopniu zagrożenia lawinowego?

Po pierwsze i najważniejsze, większość z nas ma wyznaczoną granicę dopuszczalnego ryzyka, jakie jest w stanie podjąć. I stosunkowo niska cyferka, zaledwie drugi z pięciu stopni, zwiększa pewność i popycha śmiałków do bardzo stromych zboczy, na których łatwo o wyzwolenie lawiny. To również czas, podczas którego w góry wychodzi więcej ludzi. Więcej ludzi to więcej wypadków.

Po drugie, ocena dotyczy średniego zagrożenia przypadającego na całe pasmo górskie. W przypadku Tatr Polskich to średnia dla obszaru o powierzchni 785 km²!

Jeśli chodzicie po górach, to nie raz mogliście dostrzec różnice między stokami północnymi a południowymi. Znaczenie ma również wysokość, wiatr wiejący w ostatnich dniach, formacje górskie, ukształtowanie terenu. Ostateczne ryzyko lawinowe na stoku, którym planujecie podążać, może więc być znacząco wyższe niż średnia dla całego pasma.

Tor zjazdu wielkiej lawiny gruntowej.

Piatre Craiului, Rumunia

Jak ocenić lokalne zagrożenie lawinowe?

Skoro prognozy lawinowe nie wystarczą, to przejdźmy do podstaw samodzielnego szacowania ryzyka lawinowego. Posłużymy się w tym celu metodą ALPTRUTh, która jest prosta do zapamiętania i całkiem sporo mówi o zagrożeniu lawinowym.

Metoda ta została wymyślona przez Iana McCammona, który przebadał wiele wypadków lawinowych i na ich podstawie wyciągnął wnioski, że większość z nich wydarzyła się przy obecności 3 lub więcej czynników z poniższej listy.

ALPTRUTh – czynniki lawinowe

Avalanche / Lawiny

W ciągu ostatnich 48 godzin schodziły lawiny w obszarze, w którym planujecie działać.

Loading / Odkładanie się śniegu

Pojawienie się znaczącej ilości nowego śniegu w ciągu ostatnich 48 godzin w wyniku świeżych opadów lub śniegu nawianego przez silny wiatr.

Path / Ścieżka

Planowana trasa biegnie oczywistym torem schodzenia lawin lub takowe przecina, np. droga podejściowa na Rysy. Pomocna jest wiedza historyczna o lawinach w danym obszarze.

Terrain trap / Pułapka terenowa

Na trasie istnieją pułapki terenowe, czyli np. wąwozy, żleby, wklęsłości. Miejsca, w których łatwiej o wyzwolenie lawiny i trudniej o uniknięcie poważnych konsekwencji.

Rating / Ocena z raportu służb

Występuje zagrożenie znaczne (III stopień), wysokie (IV stopień) lub skrajnie wysokie (V stopień).

Unstable snow / Niestabilny śnieg

Na stoku, po którym planujecie podążać widać szczeliny i załamania w śniegu. Podczas marszu słychać głuche odgłosy, trzaski, huki, tąpnięcia. Występuje twardy śnieg, pod którym znajduje się pusta przestrzeń.

Thaw instability / Odwilż

Z powodu ocieplenia i gwałtownych wzrostów temperatury, deszczów, działalności słońca istnieje ryzyko schodzenia dużych lawin gruntowych.

Jak uniknąć lawin w zimowych górach?

Temat lawin jest bardzo zawiły i trudno jest ocenić ryzyko lawinowe bez odpowiedniej wiedzy, umiejętności, czasu i dostępu do danych (meteorologicznych, historycznych wypadków czy wiedzy terenowej).

Akronim ALPTRUTh to metoda możliwie łatwa do zapamiętania, której celem jest zwiększenie bezpieczeństwa zimowych wędrówek wśród turystów wysokogórskich. Jeśli więc dostrzegacie co najmniej 3 czynniki z listy ALPTRUTh dla planowanego wyjścia, to czas zmienić plany!

Ryzyko lawinowe i tak będzie istniało, a powyższa metoda nie stanowi panaceum na wszelkie niebezpieczeństwa zimowych gór. Warto więc zdobywać nową wiedzę: teoretyczną w książkach szerzej opisujących tematykę lawin, jak również praktyczną na szkoleniach lawinowych.

Nagrodą za podejmowany trud jest możliwość podziwiania jedynych w swoim rodzaju zimowych krajobrazów wysokogórskich.

Morze chmur ponad górami widoczne z przełęczy Zawrat.